این روزها که باز آسمان تهران خاکستری شده، بحث در مورد آلودگی هوا هم اوج گرفته است. بسیاری از افرادی که با خرید ملک در ترکیه قصد مهاجرت به این کشور را دارند، حالا می‌پرسند آلودگی هوای استانبول هم به‌اندازه‌ی تهران است؟ به همین دلیل ام تی سی هوم با این مقاله سعی دارد در مقایسه تهران و استانبول از نظر آلودگی هوا، پاسخی برای این سوال پیدا کند. با ما همراه باشید.
مقایسه جمعیت تهران و استانبول
برخی از شاخص‌هایی که در بهبود کیفیت زندگی شهروندان تاثیر دارند نسبت مستقیمی با جمعیت شهر و میزان خدمات یا امکانات آن دارند. بنابراین مقایسه تهران و استانبول را با بررسی جمعیت این دو شهر شروع می‌کنیم.
هر دو را به‌عنوان کلان‌شهرهای مهم خاورمیانه می‌شناسیم. کلان‌شهرها، شهرهای بزرگ و پرجمعیتی هستند که معمولا از یک منطقه‌ی مرکزی و تعدادی شهر اقماری در اطرافشان تشکیل‌شده‌اند.
کلان‌شهرها اهمیت زیادی در مناسبات سیاسی – اقتصادی و حتی فرهنگی کشور ایفا می‌کنند. عمدتا امکانات شهری در این کلان‌شهرها یا قسمتی از آن‌ها تمرکز بیشتری با سایر نقاط کشور دارند.
از این نظر اگر بخواهیم دست به مقایسه میان تهران و استانبول بزنیم، هر دو در وضعیت مشابه هم قرار دارند. درنتیجه امکانات بهتری نسبت به باقی شهرها در خود جای‌داده‌اند، اما زندگی در کلان‌شهر مشکلاتی را هم به همراه دارد که در تحلیل فاکتورهای دیگر شاخص کیفیت زندگی معنا پیدا می‌کنند.
مقایسه جمعیت تهران و استانبول داده‌های جالبی به دست می‌دهد. جمعیت ثابت و ساکن در تهران بر اساس آخرین سرشماری‌ها نزدیک 10 میلیون نفر است. این در حالی است که جمعیت متغیر تهران تا 20 میلیون نفر نیز افزایش پیدا می‌کند، اما در استانبول چند نفر ساکن هستند؟ بر اساس آمارها استانبول بین 15 تا 16 میلیون شهروند دارد.
تاثیر جمعیت بر آلودگی هوا در تهران و استانبول
به نظر می‌آید تمرکز امکاناتی مانند مراکز کاری، تفریحی و فرهنگی در مرکز تهران روزانه جمعیتی زیادی را روانه‌ی این شهر می‌کند. در مقابل استانبول ثبات بیشتری در جمعیت از خود نشان می‌دهد. افراد کمتری مجبورند برای دسترسی به امکانات شهری هر روز کیلومترها راه را طی کنند تا به مرکز شهر برسند.
افزایش رفت‌وآمدهای درون‌شهری و برون‌شهری، به معنای افزایش تردد خودروهای بیشتر در شهر است؛ به همین نسبت خودروی بیشتر به معنای آلودگی بیشتر هوا نیز تلقی می‌شود.
مقایسه مساحت تهران و استانبول
در مقایسه تهران و استانبول شاخص دیگری هم اهمیت پیدا می‌کند؛ وسعت شهر. تهران بزرگ‌تر است یا استانبول؟ تاثیر وسعت شهر بر کیفیت زندگی ساکنان چگونه است؟
قبل از پاسخ به سوالاتی که مطرح کرده‌ایم، اول نگاهی به مساحت تهران و استانبول بیندازیم. مساحت تهران برابر با 751 کیلومترمربع است. البته بر اساس شاخص‌های کلان‌شهری وسعت تهران را 1800 کیلومتر نیز عنوان کرده‌اند. شهر بزرگی به نظر می‌رسد، اما نه در مقابل کلان‌شهر استانبول با وسعت 5343 کیلومترمربع. حالا بیایید به شاخص قبلی بازگردیم؛ جمعیت. تنها کافی است نگاهی سطحی به آمار بیندازیم:
- جمعیت 10 میلیونی تهران در وسعت 751 کیلومتری
- جمعیت 16 میلیونی استانبول در وسعت 5343 کیلومتری
همین نگاه سطحی در مورد تراکم بالای جمعیتی در تهران اطلاعات خوبی به ما می‌دهد.
آیا مساحت شهر تاثیری بر آلودگی هوا دارد؟
همین ابتدا ذکر یک نکته ضروری به نظر می‌رسد؛ تهران شهری مرکزگرا است؛ به این معنا که اغلب امکانات در نقطه‌ای از شهر تمرکزیافته‌اند. بازارها، مراکز اداری، مراکز تفریحی و حتی مراکز ورزشی در محدوده‌ای مشخصی استقراریافته‌اند. بنابراین بخش بزرگی از جمعیت، در سفر شهری روزانه خود به‌سوی مرکز شهر می‌آیند.
مرکزگرایی تهران با توجه به وسعت و جمعیت در مقابل استانبولی که در تلاش است به شهری سبز در جهان تبدیل شود، شاخص‌های آلودگی هوای تهران را بالاتر برده است.
کارخانه‌های تولیدی درون شهر
مقصر اصلی آلودگی هوا در کلان‌شهرها کیست یا چیست؟ خودروهای شخصی که هر روز از منزل تا محل کار و بالعکس را طی می‌کنند، چقدر در آلودگی هوای شهرها نقش دارند؟
درست است که نمی‌توانیم سهم حمل‌ونقل درون‌شهری را از آلودگی هوا نادیده بگیریم، اما اگر تنها خودروهای شخصی را مقصر بدانیم در قضاوت خود دچار خطا شده‌ایم. بیایید به مساله‌ی اصلی مقاله بازگردیم، یعنی مقایسه تهران و استانبول از نظر آلودگی هوا.
هنوز هم تکلیف کارخانه‌ی روغن‌سازی خزانه مشخص نشده است. قدر مسلم دریکی از مراکز پرجمعیت شهری در تهران، کارخانه‌ای علاوه بر تولید محصول دست‌به‌کار تولید آلاینده‌های هوا هم است، اما مشکل تهران 1 یا 2 کارخانه نیست. همه‌ی ما منظره‌های صنعتی اطراف تهران را در حافظه‌مان داریم.
اما در استانبول به چه صورت است؟ شهرداری استانبول برای رسیدن به شاخص‌های استاندارد زندگی، سال‌هاست که به دنبال بیرون بردن مراکز صنعتی و تولیدی به خارج از شهر است. در حاشیه استانبول به‌وضوح شاهد شهرک‌هایی خواهید بود که زمانی مراکز تولیدی بودند. حالا به فضاهای مسکونی و بعضا شهرک‌های ویلایی تبدیل‌شده‌اند.
در استانبول شهرداری سهم خود را برای کاهش آلاینده‌های هوا پرداخت کرده. روندی که همچنان ادامه دارد. روندی که آلودگی هوا در استانبول را به شکل معناداری کاهش داده.
مقایسه تهران و استانبول از نظر وسایل حمل‌ونقل عمومی
در اینجا چند فاکتور قابل‌بحث هستند؛ میزان دسترسی شهروندان به خدمات حمل‌ونقل عمومی، میزان گسترش خدمات و هزینه حمل‌ونقل عمومی.
به این ارقام نگاه کنید:
- بلیت یک‌طرفه وسایل حمل‌ونقل محلی: تهران 0.36 دلار. استانبول 0.35 دلار
- کارت اعتباری خدمات شهری: تهران 11 دلار. استانبول 29 دلار
- شروع قیمت تاکسی: تهران 0.49 دلار. استانبول 0.51 دلار
- تاکسی برای 1 کیلومتر: تهران 0.45 دلار. استانبول 0.31 دلار
- انتظار 1 ساعته تاکسی: تهران 4 دلار. استانبول در حدود 3 دلار
- هر لیتر بنزین: تهران 0.56 دلار. استانبول 0.68 دلار
بیشتر بخوانید: با مترو استانبول آشنا شوید
اطلاعات فوق را از سایت numbeo استخراج کرده‌ایم. بر اساس این آمار تفاوت چشمگیری بین قیمت خدمات حمل‌ونقل عمومی میان این 2 شهر وجود ندارد. بنابراین در مقایسه تهران و استانبول سراغ فاکتور بعدی می‌رویم؛ گسترش خدمات.
در مقایسه مترو تهران و استانبول یک نکته بسیار مهم است. مترو استانبول جزء بهترین متروها چه از نظر تعداد ایستگاه‌ها و چه از نظر خدمات‌دهی در جهان و منطقه محسوب می‌شود. مترو استانبول دورترین نقاط شهر را به هم متصل می‌کند. البته فراموش نکنیم متروی تهران هنوز تکمیل‌نشده و در سال‌های آتی شاهد دسترسی سریع نقاط مختلف شهری به هم خواهیم بود.
تنوع خدمات حمل و نقل شهری
تنوع خدمات حمل‌ونقل شهری در ترکیه و مشخصا استانبول نیز قابل‌توجه است. بخشی از این تنوع به ساختار جغرافیایی شهر بازمی‌گردد. کشتی‌های تفریحی و مسافربری نمونه‌ای ازاین‌دست است. خطوط اتوبوس، مترو بوس، دولموش، تراموا و تاکسی‌ها در استانبول به‌وفور به چشم می‌خورند.
در بخش‌های قبلی گفتیم تهران مرکزگرا است. تعداد سفرهای طولانی درون‌شهری زیاد هستند. خطوط ویژه‌ی اتوبوس با عنوان بی‌آرتی بخش زیادی از این جمعیت را مدیریت می‌کند. مترو هم نقش خود را به‌خوبی ایفا می‌کند، اما جابه‌جایی روزانه‌ی جمعیت به مرکز شهر ناگزیر است؛ بنابراین آلودگی هوا در فصل‌های سرد سال نیز ناگزیر می‌شود.
بیشتر بخوانید: سفر بین شهری در ترکیه چگونه است؟
مقایسه آلودگی هوا در تهران و استانبول
استانبول در حدود 20 سال پیش آلوده‌ترین شهر خاورمیانه بود. آسمان تیره و شهری مه‌آلود که امیدی به بهبود نداشت. افق‌های پیش‌روی شهرداری استانبول و برنامه‌ی مدیریت شهری حالا وضعیت آلودگی هوای این شهر را از مشکلی لاینحل به مساله‌ای مدیریت‌شده تبدیل کرده است. در ادامه‌ی این مقاله به داده‌های سایت www.iqair.com نگاهی می‌اندازیم.
بر اساس شاخص‌های موردبررسی سایت iqair میزان آلودگی هوا در استانبول و تهران متوسط ارزیابی می‌شود. اما اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، اعداد اطلاعات جالب‌تری به ما می‌دهند.
- شاخص آلودگی هوا در تهران: 25.9 در PM2.5
- شاخص آلودگی هوا در استانبول: 19.7 در PM2.5
بر اساس همین ارقام می‌توان نتیجه گرفت هوای تهران آلوده‌تر است. سطح آلودگی هوا در بسیاری از روزهای سال به 35.4 میکروگرم در PM2.5 هم می‌رسد.
آیا می‌توان نتیجه گرفت هوای استانبول آلوده نیست؟ بر اساس گزارش‌های iqair درحالی‌که آلودگی هوا در تهران رو به افزایش است اما استانبول با مدیریت شهری موفق به کاهش سالانه‌ی میزان آلاینده‌ها هوا شده است، اما همچنان برخی از روزهای سال سطح آلودگی در استانبول خطراناک برای افراد حساس اعلام می‌شود.
سخن پایانی
در این مقاله دست به مقایسه تهران و استانبول از نظر شاخص‌های آلودگی هوا زدیم. به نظر می‌رسد این دو کلان‌شهر تفاوت‌های چشمگیری در فاکتورهای تاثیرگذار در آلودگی هوا دارند. نمی‌تواند کتمان کرد که بسیاری از ایرانیانی که برای دریافت اقامت ترکیه با خرید خانه به ترکیه مهاجرت می‌کنند، خواستار زندگی در شهری با امکانات بیشتر درعین‌حال کمتر آلوده هستند.
